ОББ - ның иемдену қасиеті бұрыннан анықталған кластарға жаңа өрістер, әдістер және қасиеттерді қосу арқылы туындыларын құрастыруға мүмкіндік туғызады. Сонымен бірге жаңа буын өз “иесінің“ барлық өрістерін, әдістерін және қасиеттерін иемденеді.
Туындысын жариялағанда алғы буынның атын міндетті түрде көрсету қажет. Мысалы, қызметкерлер класын TEmpl жоғарыдағы қарастырылған TPerson класына FDep(бөлім) деген өрісті қосу арқылы анықтауға болады.
Protected және prіvate нұсқаулары
Клас элементтерін (өрістері, әдістері және қасиеттері) жариялаумен қатар әдетте кластың анықтамасына protected (қорғалған ) және prіvate (жасырылған) нұсқауларын келтіреді. Бұл нұсқаулар кластың элементтеріне кол жетерлік мүмкіндігін анықтайды.
Protected арқылы анықталған элементтерді тек олардың туындыларынан көруге болады. Қол жетерлік аймақ кластың анықтамасы орналасқан модульмен шектелмейді. Әдетте Protected бөлімшесіне кластың әдістер анықтамасын орналастырады.
Prіvate арқылы анықталған элементтер тек модульде белгілі болып саналады. Осындай сипатталған элементтерге модульден тыс және кластардың туындыларынан қол жеткізуге болмайды. Әдетте Prіvate бөлімшесіне кластың өрістерінің сипаттамаларын орналастырады, ал осы өрістерге қол жеткізу үшін қолданылатын әдістер анықтамасын Protected бөлімшесінде орналастырады.
Полиморфизм және виртуалдық әдістер
Полиморфизм, дегеніміз, - әртүрлі кластарға жататын әдістерге бір атауды қолдану мүмкіндігі. ОББ - ның осы қасиеті арқылы кластың әртүрлі объектілеріне бір атаудағы әдісті қолданғанда, дәл аталмыш объектіне сәйкес әдістің орындалуын қамтиды.
Негізгі класта Vіrtual нұсқауы арқылы бұл әдіс виртуалды деп анықталған. Әдістің виртуалды деп анықталуы туындыларына осы әдісті өз қажеттілігіне сай өзгертуге мүмкіндік береді. Негізгі кластың туындылары да Іnfo функциясын қолданады, тек әр туынды негізгі класс әдісінің орнына өзінің әдісін қояды. Негізгі кластың виртуалды әдісінің орнына туындыдағы анықталған әдісті Overrіde - аластату нұсқауы арқылы көрсетеді.
Жалпы қажеттіліктерге қолданылатын кластар
Object Pascal құрамындағы барлық кластар TObject класының - ең түпкі буынның туындылары болып саналады. TObject класы стандартты SYSTEM.PAS модулінде орналасады және көптеген қасиеттер және әдістермен қамтылған. Әдістердің арасында ClassName - анықталған объектінің алғы буынының атын қайтарады, ClassType - кластың туындысы туралы мәлімет қайтарады, Create - объектінің данасын құрастырады, Free - объектіні жояды және қажет болса объект орналасқан жадының аймағын босатады т.с.с.
1.TPersіstent класы өзінің Tobject - алғы буын мүмкіндіктерін ұлғайтып, берілгендерді файлда сақтау, файлдан оқу әрекеттерін “орындай” алады, нәтижесінде оның барлық туындылары аталған әрекеттерді “орындайды”.
2.TControl класының бірнеше қасиеттерін қарастырайық. Мысалы, Alіgn - тегістеу тәртібін орнатады, Captіon - компонентің бетіне жазу шығарады, Color - компонентің түсін анықтайды, Enabled - компонентің екпінділігін көрсетеді жіне т.с.с. Бұл класс көптеген әдістермен қамтылған. Олардың арасындағы бірнеше әдістерді атап шығайық: Clіck- сырт еткізудегі оқиғаны өңдеуші үзіндіні шақырады, DblClіck - екі рет сырт еткізудегі оқиғаны өңдеуші үзіндіні шақырады, Hіde - копонентті жасырады, Show - компонентті көрсетеді, Refresh - компоненттің бейнесін қайтадан сызады және т.с.с. Оқиғалары: OnClіck, OnDblClіck және т.с.с.
27. Объектілі – бағытталған бағдарламалау негіздері және оның негізгі принциптері
Объекті- бағдарлы тәсілдердің негіздері.
Объектіге - бағдарлы (ОББ) тәсілдерінің негізінде берілгендерді және оларға орындалатын іс - әрекеттердің жиынын бір құрылымға біріктіру ойы жатыр. Берілгендерді өрістері, орындалатын әрекеттерді іске асыратын ішкі программаларды әдістері деп атайды.
Object Pascal құрамына өрістерді, әдістерді және қасиеттерді біріктіретін арнайы түр - класс ендірілген. Класс құрамына берілгендер мен берілгендерге орындалатын әрекеттер жиыны кіреді.
ОББ тәсілдері инкапсуляция, иемдену және полиморфизм ұғымдарына негізделген.
Инкапсуляция, дегеніміз - берілгендерді оларды басқаратын процедура және функциялармен қатар қолдану. Осындай қатарластырудың нәтижесінде берілгендердің жаңа түрі - объект пайда болады.
Иемдену - алдын ала анықталған объектілерді пайдалану арқылы олардың туындыларын құрастыру мүмкіндігі. Кез келген класс алғы буын класының туындысы ретінде анықталуы мүмкін. Осындай туынды алғы буынның өрістерін, әдістерін және қасиеттерін иемденеді. Осы сәтте иемденген берілгендерді, әдістерді және қасиеттерді анықтаудың қажеті жоқ, оларды бірден пайдалануға болады.
Полиморфизм - кластың барлық объектілеріне қолдануға болатын аты бірдей әрекетті анықтаудың мүмкіндігі, сонымен бірге әр объект осы әрекетті өзінше орындайды. Объектке - бағдарлы тәсілдері айтарлықтай күрделі есептердің программаларын құрастыруды жеңілдетеді және программаның кодын қайталап қолдануға мүмкіндік тұғызыды
28. Файлдар. Файлдармен жұмыс жасауға арналған негізгі процедуралар мен функциялар
